حقیقت نماز که تسلیم بودن در مقابل امر خداوند است، دارای ویژگی هایی است که می تواند در گام اول نسبت به گناه و موانع عبودیت و قرب به خداوند، به عنوان عنصری بازدارنده و در گام بعدی به عنوان عنصری خارج کننده باشد.
برای نماز ویژگی هایی بر شمرده اند:
نماز ذکر خداوند است: «اقِمِ الصَّلوةَ لِذِکْرى».[1] و با ذکر خداوند قلب ها آرام می گیرد، لذا نماز موجب آرامش قلب می شود.[2]
ویژگی دیگری نماز این است که موجب سلامتی بدن شده، [3] و چهره را زیبا می کند.[4] ویژگی دیگر نماز این است که به انسان استقامت در برابر مشکلات عطا می کند. [5]
نماز انسان را از فحشاء و منکر باز می دارد: « اقِمِ الصَّلوةَ انَّ الصَّلوةَ تَنْهى عَنِ الْفَحْشاءِ وَالْمُنْکَر.»[6]
یکی از آثار نماز حفظ انسان از شیطان است. در روایتی آمده است: « تا زمانى که انسان نمازهایش را به جاآورد شیطان سراغ او نمىرود و هنگامىکه آنها راضایع کند، شیطان بر او جرى شده، به گناهان بزرگ وادارش مىکند.»[7]
نماز یکی از نشانه های تمییز مسلمانی از کفر است.[8]
برخی از ویژگی های بازدارنده نماز در روایاتی که ناظر به ترک نماز و سبک شمردن نماز است، دیده می شود؛ به عنوان مثال: در روایتی آمده است: «کسى که نماز را سبک شمارد ... خداوند برکت از عُمر و روزى او برمىدارد و هر عملى انجام دهد پاداشى نمىبرد، دعایش به آسمان بالا نمىرود، از دعاى نیکوکاران بهرهاى نمىبرد و با ذلت و خوارى و گرسنگى و تشنگى مىمیرد.»[9]
با توجه به این ویژگی ها، انسان با یاد و ذکر خداوند، او را ناظر بر اعمال خویش دیده و با اقامه نماز از شر شیطان در امان مانده، و با حلاوت نماز، حب دنیا را از دل ریشه کن می کند. با این کار اصلی ترین مانع از او برطرف می شود. طبق روایات، در مسیر بندگی از جسمی سالم برخوردار بوده و هم در این دنیا و هم در آخرت از زندگی سعادتمندی بهره مند خواهد شد.
در ابتدا هدف از خلقت آفرینش و انسان را مطرح کرده و بیان کردیم که در این مسیر موانعی وجود دارد و انسان برای قرار گرفتن در مسیر هدایت نیاز به رفع آن موانع دارد. یکی از آن موانع دنیا که ریشه بسیاری از گناهان است، معرفی شد. سپس ویژگی های دنیا را بیان کرده و سپس با استفاده از آیات و روایات، نتیجه گرفتیم که نماز می تواند این مانع را رفع کرده و انسان را در مسیر عبودیت و هدایت وقرب الهی قرار دهد.
1. قرآن کریم.
2. ابن بابویه، محمد بن على- جعفرى، یعقوب، الخصال / ترجمه جعفرى، 2جلد، ناشر نسیم کوثر، قم، 1382 ش، چاپ اول.
3. ابن بابویه، محمد بن على، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، دار الشریف الرضی للنشر، قم، 1406 ق،چاپ دوم
4. ابن شعبه، حسن بن على- جنتى، احمد، تحف العقول / ترجمه جنتى، ناشر مؤسسه امیر کبیر، مکانچاپ تهران، سال 1382 ش، چاپ اول.
5. امام خمینى، شرح حدیث جنود عقل و جهل.
6. امام خمینى، صحیفه امام، مجموعه سخنرانى ، 21 جلد.
7. آقا جمال خوانسارى، محمد بن حسین، شرح آقا جمال خوانسارى بر غرر الحکم و درر الکلم، دانشگاه تهران، تهران، 1366 ش، چاپ چهارم.
8. بستانى، فواد افرام، فرهنگ ابجدى، ناشر اسلامى، تهران، 1375 ه ش، چاپ دوم.
9. جعفربن محمد علیه السلام، امام ششم علیه السلام، مصباح الشریعة، انتشارات اعلمى، بیروت، 1400 ق، چاپ اول.
10. جمیل صلیبا- منوچهر صانعى دره بیدى، فرهنگ فلسفى، انتشارات حکمت، تهران، 1366 ه ش، چاپ اول.
11. جوهرى، اسماعیل بن حماد، الصحاح، دار العلم للملایین، بیروت، چاپ اول.
12. خانى رضا / حشمت الله ریاضى، ترجمه بیان السعادة فى مقامات العبادة، ناشر مرکز چاپ و انتشارات دانشگاه پیامنور، تهران، سال 1372 ش، چاپ اول.
13. خمینی، روح الله، مقرر آیت الله سید محمد حسن مرتضوى لنگرودى، آداب الصلوة( آداب نماز).
14. دیلمى، حسن بن محمد، إرشاد القلوب إلى الصواب( للدیلمی)، 2جلد، الشریف الرضی، قم، 1412 ق، چاپ اول.
15. سید جعفر سجادى، فرهنگ اصطلاحات فلسفى ملاصدرا، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى، تهران، 1379 ه ش، چاپ اول.
16. سید جعفر سجادى، فرهنگ معارف اسلامى، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، 1373 ه ش، چاپ سوم.
17. شریف الرضى، محمد بن حسین، فیض الإسلام، نهج البلاغة( للصبحی صالح)، ناشر هجرت، قم، 1414 ق، چاپ اول
18. شیخ حر عاملى، محمد بن حسن، وسائل الشیعة، مؤسسة آل البیت علیهم السلام، چاپ اول.
19. عاملى ابراهیم، تحقیق على اکبر غفارى، تفسیر عاملى، انتشارات صدوق، تهران، سال 1360 ش.
20. علامه طباطبایی، موسوى همدانى سید محمد باقر، ترجمه تفسیر المیزان، ناشر دفتر انتشارات اسلامى جامعهى مدرسین حوزه علمیه قم، قم، سال 1374 ش، چاپ پنجم.
21. کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق، الکافی( ط- الإسلامیة)، دار الکتب الإسلامیة، تهران، 1407 ق، چاپ چهارم
22. کلینى، محمد بن یعقوب- بهبودى، محمد باقر، گزیده کافى، مرکز انتشارات علمى و فرهنگى، تهران، سال 1363 ش، چاپ اول.
23. مجلسى، محمد باقر بن محمد تقى، بحار الأنوار( ط- بیروت)، دار إحیاء التراث العربی، بیروت، 1403 ق، چاپ دوم
24. مکارم شیرازى ناصر، تفسیر نمونه، اجتماعى و اجتهادى، ناشر دار الکتب الإسلامیة، تهران، سال 1374 ش، چاپ اول.
25. میزان الحکمه، محمد محمدى رىشهرى، انتشارات دفتر تبلیغات اسلامى.
26. نجفى خمینى محمد جواد، تفسیر آسان، انتشارات اسلامیه، تهران، سال 1398 ق، چاپ اول.
27. نورى، حسین بن محمد تقى، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، مؤسسة آل البیت علیهم السلام، قم، 1408 ق، چاپ اول
28. الهامىنیا- محمدى، تعلیم و تربیت در اسلام، 2جلد، انتشارات پژوهشکده تحقیقات اسلامی.
[1] سوره طه، آیه 14.
[2] سوره رعد( 13)، آیه 28.
[3] بحار الانوار، ج59، ص 267.
[4] بحار الانوار، ج84، ص 153.
[5] سوره معارج( 70)، آیات 20- 23.
[6] سوره عنکبوت، آیه 45
[7] بحارالانوار، ج 80، ص 14.
[8] بحارالانوار، ج 79، ص 216.
[9] بحار الانوار، ج 80، ص 22.
